Medicinale planten tussen fruitbomen en groente

Het equatoriale oerwoud van DRCongo heeft van oudsher een rijke biodiversiteit en een grote variatie aan waardevolle medicinale planten. Dit waardevolle bos wordt in feite beheerd door de bewoners van het platteland, wiens voorouders leefden van jacht, landbouw en visserij. Eeuwenlang gebruikten zij de planten uit het bos als voedsel en medicijn. Vruchten, bladeren, hout, bast en wortels.
Zo at men graag een rups die alleen voorkwam in de ‘Mikwati’. De bast van deze boom werd gebruikt in cosmetica en de bladeren dienden als medicijn.

Verregaande armoede en tientallen jaren van oorlog, roofbouw, bosbrand, verstedelijking, ontginning en industrialisatie hebben hun tol geëist: het oerbos is sterk teruggedrongen en veel waardevolle planten en bomen zijn zeldzaam geworden of verdwenen. De Mikwati is nu nog moeilijk te vinden, de rupsensoort bijna uitgestorven. Zie ook dit artikel over de Mukula, die gevaar loopt door de Chinese vraag naar "Rosewood".
Men moet ook op het platteland tegenwoordig vele kilometers lopen om de planten te vinden die vroeger naast de deur groeiden. Dat veroorzaakt nog meer armoede en honger en berooft de bevolking van waardevolle medicijnen en met de planten dreigt ook de medicinale kennis te verdwijnen.

In het dorp Bumba en de dorpen in de omgeving ervan heeft de bevolking intussen zijn lesje geleerd. In deze regio zijn vele hectaren bomen gekapt en het gebrek aan de oude voedselbronnen komt hard aan. Bumba lag dicht bij twee visrijke rivieren: de Mvunda en de Kalobo, die door ontbossing en erosie nog maar tot kniehoogte reiken en geen vis meer leveren. Honger en gebrek aan schoon water veroorzaken een sterke stijging van de kindersterfte.
De chef de terre van de wijk Mukoso heeft een ontbost perceel van 20 hectare, dat tussen de twee rivieren ligt ter beschikking gesteld voor dit project: Deze kavel willen we duurzaam herbebossen en -beplanten om een duurzame, hoogwaardige plantage te creëren.

Om de medicinale planten te behoeden voor uitsterven en waardevolle medicinale kennis niet te verliezen willen we in dit project drie dingen doen:
1. Medicinale planten kweken in hun natuurlijke habitat. Medicinale planten tussen fruitbomen en gewassen die als groente worden gegeten. Precies zoals het vroeger was. Want zoveel is duidelijk: de medicinale waarde van de plant is mede afhankelijk van de samenstelling en kwaliteit van zijn omgeving.
2. Kennis van medicijnmannen en –vrouwen inventariseren; waardvolle zaden en stekken verzamelen; de planten registreren, beschrijven en classificeren; de voorwaarden van hun habitat vastleggen; hun medicinale betekenis en waar mogelijk recepten vastleggen voor toekomstige generaties.
3. De dorpelingen in Bumba, in de omgeving van Bumba en daarbuiten bewustmaken van de waarde en kwetsbaarheid van het bos: hen leren hoe het milieu en zijn biodiversiteit te beschermen, in plaats van het bos te verkopen of verbranden, ondanks het geld dat op korte termijn kan worden verdiend met roofbouw of de verkoop als brandhout.

Lange termijn doelen? Na enkele jaren:
- Heeft het project een grote meerwaarde vanwege de opgedane expertise en de planten en zaden die het voortbrengt.
- Is het aangelegde bos/de plantage een bron van voedsel en medicijnen.
- Stromen de Mvunda en de Kalobo weer als vanouds door het landschap en vormen een gezonde habitat voor vissen.
- Voorziet het project in zijn eigen onderhoud met de verkoop van hoogwaardige zaden, stekken, groente en fruit.
- Ondersteunt het de economie van Bumba en omgeving als geheel.
- Vermindert daar de armoede, honger en kindersterfte.
- Wordt door de keuze voor ongemodificeerde planten en zaden kostbaar DNA behouden.
- Dient het project als voorbeeld voor de regio en daarbuiten en leert de bevolking om het bos op waarde te schatten
- Is de kennis hoe het bos goed te onderhouden verspreid en verankerd in de bevolking

Dit project komt tot stand in samenwerking met:

- Dr. Nicephore Kiwongo consultant IUCN, medewerker Centre de Santé le Reste, Onderzoeker Universiteit Pedagogique National, afd. Milieu, sectie Medicinale planten.
- Fondation Mesa: een vrijwilligersorganisatie in Kikwit, provincie Bandundu, met als doel: sociale ontwikkeling, bestrijding van armoede, sensibilisatie m.b.t. het milieu. Samen met Femmes Debout, en La Vie pour Tous.
- In Nederland: Godelive Mangangi, consulent UN National Environmental Actionplan DRC, consulent Law and institutions for water resources, consulent Nile basin inititiative framework, consulent en auteur van het coöperative framework for Tanganyika Lake. Auteur van de Congolese milieuwet (La Loi Cadre sûr l’Environnement DRC).